ประเทศญี่ปุ่นมีประเพณีการอาบน้ำที่เรียกว่า เซนโต「銭湯（せんとう）」 หรือก็คือโรงอาบน้ำสาธารณะอยู่ เซนโตนั้นถูกจัดเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมและเป็นคอมมิวนิตี้ที่ได้รับความนิยมมาตั้งแต่สมัยโบราณ ในบทความนี้ เราจะมาพูดถึงประวัติศาตร์ความเป็นมาของเซนโตและเสน่ห์ของเซนโตแบบคร่าวๆกันค่ะ
ประวัติศาสตร์เซนโต
โรงอาบน้ำสาธารณะมีประวัติศาสตร์อันยาวนานและเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมการอาบน้ำของคนญี่ปุ่น เคยมีคนนึกสงสัยหรือไม่ว่าต้นกำเนิดของเซนโตเกิดจากอะไร ทำไมต้องอาบน้ำรวมกับคนแปลกหน้าและเซนโตมีการพัฒนาอย่างไรบ้างจากอดีต เรามาเริ่มสัมผัสกับประเพณีและวัฒนธรรมที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ของญี่ปุ่นกันเลยดีกว่า
- ยุคโบราณ-ยุคกลาง: ในประเทศญี่ปุ่นสมัยก่อน การอาบน้ำชำระล้างร่างกายและการบำบัดด้วยน้ำร้อนถือเป็นเรื่องทั่วไป ผู้คนมักใช้น้ำตามบ่อน้ำพุร้อนธรรมชาติและแม่น้ำลำธารเพื่ออาบน้ำกัน ซึ่งสมัยนั้นยังไม่มีสิ่งอำนวยความสะดวกในการอาบน้ำอย่างห้องอาบน้ำ พอเริ่มเข้าสู่ช่วงยุคกลางเซนโตหรือก็คือสิ่งอำนวยความสะดวกในการอาบน้ำได้ถูกสร้างขึ้นตามวัดพุทธ ตามแหล่งที่อยู่อาศัยของซามูไร ฯลฯ ช่วงนี้เองที่วัฒนธรรมการอาบน้ำเซนโตได้แพร่หลายในหมู่ชาวบ้านธรรมดามากขึ้น
- ยุคเอโดะ(江戸): ยุคญี่ปุ่นใหม่ตอนต้น(ช่วงศตวรรษที่ 17 – 19) ผลจากจำนวนประชากรของญี่ปุ่นเพิ่มขึ้นและการขยายตัวของเมืองก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว ผู้คนเริ่มใส่ใจในเรื่องของสาธารณสุขมากขึ้น นอกจากนี้ญี่ปุ่นยังมีแม่น้ำและน้ำพุมากมายในเขตตัวเมือง ผู้คนคิดนำแม่น้ำและน้ำพุเหล่านี้มาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด โดยสร้างธุรกิจโรงอาบน้ำสาธารณะที่ทำจากไม้ หลังจากนั้นก็ค่อยๆพัฒนารูปแบบสถาปัตยกรรมและสิ่งอำนวยความสะดวกที่เป็นเอกลักษณ์
- ยุคญี่ปุ่นใหม่กับโรงอาบน้ำสไตล์ตะวันตก: ตั้งแต่ยุคเมจิ(明治)จนถึงยุคไทโช(大正) อิทธิพลของวัฒนธรรมและเทคโนโลยีตะวันตกเข้ามา ญี่ปุ่นเข้าสู่ยุคปฏิรูปพัฒนาเต็มรูปแบบ ในช่วงเวลานี้ เซนโตสไตล์ตะวันตกได้ถือกำเนิดขึ้น จากโรงอาบน้ำสร้างจากไม้แบบเดิมกลายเป็นอาคารตกแต่งด้วยกระเบื้องและหินอ่อน มีอ่างอาบน้ำและฝักบัวแบบตะวันตก นอกจากนี้ยังมีการประกาศใช้กฎหมายโรงอาบน้ำสาธารณะ จัดระบบด้านสุขอนามัยให้มีความชัดเจนยิ่งขึ้น
- สิ้นสุดสงครามและยุคปัจจุบัน: ท่ามกลางภาวะสงครามแหล่งที่อยู่อาศัย อาคารบ้านเรือนต่างๆของประเทศญี่ปุ่นได้รับความเสียหายและทรุดโทรมเป็นจำนวนมาก ส่งผลให้หลายครอบครัวไม่มีห้องน้ำใช้งาน โรงอาบน้ำสาธารณะจึงมีบทบาทสำคัญในฐานะสถานที่อาบน้ำที่ถูกสุขลักษณะ จนถึงปัจจุบันญี่ปุ่นมีธุรกิจโรงอาบน้ำสาธารณะที่มีประเภทและบริการที่หลากหลายตามเขตเมืองต่างๆ
จากประวัติศาสตร์ข้างต้นจะสังเกตได้ว่าโรงอาบน้ำสาธารณะนั้นเชื่อมโยงอย่างใกล้ชิดกับวัฒนธรรมการอาบน้ำ รวมไปถึงวิถีชีวิต-สาธารณสุขในแต่ละยุคสมัยของญี่ปุ่น ณ ปัจจุบันผู้คนจำนวนมากก็ยังคงใช้บริการโรงอาบน้ำสาธารณะอยู่ เรามาพูดถึงจุดเด่นของโรงอาบน้ำสาธารณะกันดีกว่าว่ามีอะไรบ้าง!!
จุดเด่นของโรงอาบน้ำเซนโต
เซนโตไม่เพียงเป็นสถานที่สำหรับชำระล้างร่างกายเท่านั้น แต่ยังเป็นสถานที่สำหรับผ่อนคลายเล็กๆของคนในชุมชน โดยเฉพาะในหมู่ผู้สูงอายุและผู้ที่พักอาศัยอยู่คนเดียว เซนโตช่วยสร้างโอกาสในการเข้าสังคมและผูกมิตรกับคนในชุมชน เซนโตยังเป็นส่วนองค์ประกอบของการช่วยพัฒนาชุมชนในหลายๆพื้นที่ เช่น บางพื้นที่เซนโตถูกนำเสนอเป็นแหล่งท่องเที่ยว เป็นสถานที่จัดงานอีเวนท์ รวมไปถึงเปิดธุรกิจให้บริการเพื่อส่งเสริมสุขภาพและความงาม
ด้านสาธารณสุข : เซนโตเป็นสถานที่สาธารณะสำหรับใช้งานร่วมกัน ใครๆก็สามารถใช้บริการได้ คนญี่ปุ่นจึงให้ความสำคัญกับการจัดระเบียบ ออกกฏการใช้งานและขอความร่วมมือกับผู้เข้าใช้บริการให้ปฏิบัติตามมาตรฐานด้านสุขอนามัยอย่างเคร่งครัด
ด้านการออกแบบและบรรยากาศ : เซนโตในปัจจุบันมีสไตล์ที่หลากหลายตั้งแต่เซนโตะฉากกั้นไม้แบบดั้งเดิมไปจนถึงเซนโตะพร้อมสิ่งอำนวยความสะดวกทันสมัย ยกตัวอย่างเซนโตที่ใช้ประโยชน์จากแหล่งน้ำพุร้อนธรรมชาติดัดแปลงสร้างเป็นโรงอาบน้ำสาธารณะกลางแจ้ง พร้อมตกแต่งสไตล์หินกำลังเป็นที่นิยมอย่างมากในญี่ปุ่น
สำหรับซีรีย์เซนโต-โรงอาบน้ำสาธารณะของญี่ปุ่นนี้ในบทความหน้าเราจะมีอะไรมาแชร์อีก สามารถรอติดตามอ่านกันได้นะคะ ขอบคุณค่ะ 😘